قلعه ها :
هنوز که هنوز است ، در جای جای شهرستان بافت می توان آثار این دژهای پایداری و مقاومت در مقابل غارتگران و چپاولگران را مشاهده کرد، قلعه هایی که در ایامی نه چندان دور کانون همدلی ، اتحاد و دفاع در برابر زورگویان و اشرار محسوب می شدند.
۱ – قلعه نارنج :
غنجعلی خان افشار ایلخانی در تابستان ها دراین قلعه سکونت داشت ،در همین قلعه با سردار ظفر بختیاری درگیر شد ، زخم توپ های سردار ظفر بر تن یکی از برج های این قلعه ، به شکل یک حفره و سوراخ هنوز بر جای مانده است.
قلعه نارنج در هشون و در مسیر جاده بافت – سیرجان قرار دارد و در چهر گوشه آن چهار برج وجود داشته و در بین این چهار برج ساختمان بزرگی بوده که بزرگان قبایل و ایل ها در آن سکنا می گرفتند.
۲ – قلعه کُردعلی :
قلعه کُردعلی با توجه به موقعیت جغرافیایی که داشته است ، از قلعه های معتبر حاکم نشین بافت بوده است. قلعه کُردعلی در وکیل آباد دشتاب قرار داشته و توسط شخصی به نام کردعلی ساخته شده است.
کردعلی که در این قلعه حکمرانی می کرده است برای دفاع از این قلعه ، خندق بزرگی در اطراف آن حفر کرده و در روز توسط پُل تخته ای از روی این خندق رفت و آمد می کرده اند و شب ها پُل را از روی خندق برمی داشته اند تا از هجوم غارتگران محفوظ باشند.
این قلعه حد واسط قلعه هشون و قلعه مرتضی خَبر قرار داشته و در هنگام خطر و درگیری با روشن کردن آتش و ایجاد دود قلعه های دیگر را برای پشتیبانی خبر می کرده اند .
۳ – قلعه مرتضی خان :
در منطقه خَبر و در بالای تپه ای قرار دارد ، این قلعه به نام مرتضی خان مالک اصلی خَبر شهرت پیدا کرده است.
این قلعه نیز از قلعه های مهم بافت محسوب می شده استو از طریق آن افراد با قلعه های کردعلی و هشون ارتباط برقرار می کرده اند.
۴ – قلعه گوشک :
این قلعه که از قلعه های مشهور آن زمان بوده است ، توسط علی مرادخان گوشکی در زمان ناصرالدین شاه قاجار بنا شده است ، در همین قلعه علی مرادخان با تعداد زیادی بلوچ که برای غارت مردم به منطقه گوشک آمده بودند ، درگیر می شود و بالغ بر ۷۰۰ نفر از آنان را کشته و در تپه ای به نام تپه بلوچی دفن می کند.
علی مرادخان با تعقیب دیگر بلوچ های فراری در منطقه سرگز دولت آباد ۵۰۰ نفر دیگر از آنان را کشته و منطقه گوشک را از گزند هجوم این چپاول گران محفوظ می دارد.
۵ – قلعه کهت
کَهت نام آبادی است در منطقه خَبر بافت، در این منطقه قلعه ای بوده است به نام همین آبادی که از چهار برج آن برای دیده بانی استفاده می شده است .
۶ – قلعه نمزاد :
در روستای نمزاد بزنجان احداث شده بود. روایت می کنند: گروهی غارتگر برای غارت ساکنان این قلعه، به آن حمله می کنند و مال و اموال آنان را به غارت می برند و کنیزی را نیز بعد از غارت قلعه برای آشپزی به همراه خود می برند .
می گویند : همین کنیز همگی غارتگران را در گیواز گیشکی در کلوک گاو مسموم و از بین می برد.
۷ – قلعه گوشک برج :
این قلعه در گوشک برج قرار داشته و خوانین طایفه قراغلانو بر آن تصرف داشته اند. علی محمد خان در سال ۱۲۵۶ ه.ق به دلیل شرارت ساکنان آن به قلعه حمله کرد و ساکنان آن را به هلاکت رساند.
۸ – قلعه گوغر:
در امیر آباد گوغر بنا شده بود و به دستور علی محمد خان و به علت شورش مردم تخریب شد.
۹ – قلعه گزنجان :
در منطقه هشون قرار داشته و حیدر خان هشونی والی قلعه و کلانتر آنجا بوده است.
۱۰ – قلعه سنگ :
در سنگ پهن بافت و بر روی تپه ای احداث شده بود و مردم فقط می توانستند از یک طرف به آن وارد شوند .
۱۱ – قلعه گلوگنج و برج جمیل آباد :
در جمیل آباد بنا شده بود و از بین رفته است.
۱۲ – قلعه هادی خان:
در بزنجان احداث شده بود و از بین رفته است. حاکم این قلعه شخصی به نام هادی خان بوده و در دره ای در کوه لاله زار از بین رفت . نام دره هادی خانی به همین خاطر است.
۱۳ – قلعه زهرا خانم :
این قلعه در منطقه دشتاب و مقر حکومتی زهرا خانم فرمانفرا و حاکم دشتاب بوده است. زهرا خانم در زمان حکمرانی فردی بسیار سخت گیر بوده و روایت می شود : با کسانی که از فرمان او سرپیچی می کردند ، به شدت برخورد می کرده و گوش افراد متمرد را با میخ به روی تخته کوبیده و دستور شلاق زدن می داده است.
۱۴ – دیگر قلعه های بافت :
قلعه دوغ آباد، می گساران و شهریارخان بزنجان ، قلعه گله باغون ،هنکایی گوغر ، قلعه کهنه چشمه سبز ، برج خادمی گوین ، قلعه پروان و بیدکردوئیه در بیدکردوئیه ،برج رودخانه زردشت ( خُرا) ، قلعه شاه آباد ، بدرآباد و قلعه رهن در کشکوئیه ، قلعه خیبر ، برج قلعه بالا در باغ اناری دیخوئیه خَبر ، قلعه محرم رودپهن ، قلعه دختر کهت ، قلعه سنگ رچان ، قلعه خاربان و باغ زاده ، قلعه گورکی رچان ، قلعه دالان خونی دهسرد ، برج کردبستان طرنگ ، قلعه گریغان ، حسین آباد و امیر آباد گرگیشان بافت.
البته در ارزوئیه و رابر نیز قلعه هایی بوده اند که به خاطر جداشدن آنها از شهرستان بافت نیازی به توضیح آنها ندیدم. حمید هرندی
