ازصفاری تا پهلوی
اندر موجودیت بافت آورده اند که در قرن اول هجری بافت یکی از حوزه های سیرجان بوده و چون صفاریان در این دوره در بلاد کرمان منشا خدماتی بوده اند ، به احتمال وافر در بافت هم اثرات خیرشان ردی داشته است،
از بافت در دوره سامانیان خبری نیست ولی در همین دوره گذشتگان ما در به قدرت رسیدن آل بویه نقشی داشته اند.
در اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم هجری به بخش هایی از بافت و حومه اقطاع می گفتند و چون بافت ما سنش به دوره سلجوقیان قد کشید ، تنی چند از اولاد ملک قاوَرد یا همان سلجوقیان کرمان در قسمت هایی از بافت مانند رابر سکنا گزیده و بر مردم آنجا حکمرانی می کردند.
در دوره قراختائیان یکی از حکمرانان کرمان ، حکمرانی بافت و ارزوئیه را به جلال الدین بن سلطان قطب الدین واگذار کرد.
در دوره آل مظفر برخی پادشاهان در بافت و ارزوئیه به تاخت و تاز مشغول بوده و جنگ امیر مظفر با شیخ ابواسحاق در بافت روی داده است.
در دوره تیموری خبری از بافت جست نکردم، ولی در دوره صفویه افشارها در بافت ظهورپیدا کردند و سرآغاز افشاری خود را اوایل همین عصر صفوی به سال ۹۱۶ ه.ق با رئیس ایلی درگاه قلی بیگ بر کرسی بافت نشاندند و بر همین اساس به بافت در آن زمان اقطاع افشارمی گفتند.
در دوره نادری ساکنان بافت ( طوایف اقطاع و افشار) از حمایت نادر شاه نه تنها بهره نجستند، بلکه گرفتار نادری نادرشاه شدند و همین بس وقتی که نادر به کرمان آمد ، چون خاندان قلی بیگ افشار را فربه دید ، فربه بودن خاندان قلی بیگ را بهانه قرار دادو سر او را در سوراخ تنگی در دیوار گذاشتند و با طناب و دو گاو سر از تن خاندان قلی بیگ جدا کردند.
پس از بی مهری های نادرِ نادر شاه به بافت ، تاریخ شهرمان به زندیه رسید، در این دوره ۸ هزار سوار و تفنگچی کریم خان زند به سرکردگی نضیرخان لاری حاکم لار که قصد تصرف کرمان را داشت ، ابتدا وارد ارزوئیه و از آنجا به اقطاع آمدند و سپس به قصد تصرف کرمان از بافت برفتند.
و اما در دوره قاجار و قاجاریه ، بافت بصورت ملوک الطوایفی اداره می شد و هر ناحیه اش برای خود کلانتر و یا کدخدایی می داشته است.
میرزا حسین وزیر ، علی محمد خان ، عدل السلطان ، ملا غلامحسین خان بافتی ( امین الرعایا) ، صمداله شیبانی ( امین دیوان ) و مرات اسفندیاری از آن جمله حاکمان و کلانتران بوده اند.
در اواخر همین دوره بخش وسیعی از بافت تحت نفوذ غنجعلی خان افشار ، ایلخان بزرگ قرار گرفت و بعد از او حاکمیت اقطاع و افشار به برادرش هژبر السلطنه واگذار شد.
افراد دیگری مانند مرتضی قلی خان سرهنگ ، میرزا خان سرتیپ و فرزندش احمد علی خان ایلخانی نیزحاکم بافت بوده اند.
خلاصه آنکه در دوره قاجاریه ، افشارها نقش مهمی در حکومت داشتند و در سال ۱۲۰۷ ه.ق به دستور آقا محمد خان قاجار ، فتحعلی شاه به قصد تصرف کرمان عازم می شود و نخست به سیرجان و از آنجا به بافت ورود پیدا می کنند.
گروهی از ریش سپیدان و بزرگان منجمله : آخوند ملا محمد صالح بافتی، حیدر خان هشونی و امیر باقر گوغری به گرمی از او و سپاهش استقبال کردند تا اینکه فتحعلی شاه حکمرانی بافت را به میرزا حسین پسر آقا علی واگذار کرد و به رابر حمله ور شد ، مردم رابر به سختی با او مقابله کردند ولی در نهایت قلعه رابر به محاصره و تصرف فتحعلی شاه در آمد.
در رابر فاطمه خانم دختر عسکر کفشدوز دل فتحعلی شاه را ربود و درست در شب قتل اقا محمد خان مراسم عروسی فاطمه خانم که بعداً سنبل باجی نامیدندش درکاخ گلستان برگزار شد.
سنبل باجی از فتحعلی شاه صاحب فرزندان زیادی شد ، فرزندان سنبل باجی برادر او علی اکبرخان رابری را خالو (دایی) خطاب می کردند و بر اساس همین خالو گفتن ها ، علی اکبرخان رابری و اولاد و نبیره هایش به خالویی ملقب شدند و طایفه خالویی شکل گرفت.
در زمان مشروطیت بافت مشتمل بر همان اقطاع و افشار بود ، اقطاعی ها ساکن بافت و افشارها کوچ رو بودند.
افشارها را غنجعلی خان افشار رئیسی کرده و بعد از مدتی توانست ایل بیگی را از خانواده وزیری خارج کند ، علاوه بر غنجعلی خان ، محمد خان سرهنگ نیز بر قشری از افشارها و عشایر ارزوئیه رئیسی کرده است.
و تاریخ بافت سنش که به دوره پهلوی رسید ، به دست احمد خجسته و علی خان محتشم الدوله داده شد که آنها هم درتاریخ پر فراز و نشیب بافت نقشی داشته باشند .
پس از خواندن کتاب تاریخ بافت که آن را دکتر هوشمند اسفندیارپور به نگارش در آورده است ، مطلب بالا را برای شما خوبان قلمی کردم .
با این امید که فرصتی حاصل شود تا در بخشی دیگربه تاریخ بافت در دوران پهلوی و سپس بعد از انقلاب بپردازم.
حمید هرندی