تاریخ آب و آبیاری شهرستان بافت (قسمت اول )
برگرفته از کتاب تاریخ آب و آبیاری استان کرمان
نوشته : محمد برشان
بافت ، یکی از مراکز مهم تاریخ و تمدن در جنوب شرقی ایران است و شهری است که بر بستر تاریخ آرمیده است.
سخن گفتن از بافت ،سخن گفتن از سرزمین های باغ های سبز ، دشت های گل ، کوه لاله زار ،جنگل های بادام خبر ، زیبایی های گوغر، رابر و چشمه عروس ، دهسرد ،کوه های بنگان و سخن گفتن از شقایق و عشایر و دلاور مردان است ، بافت شهری است که در مسیر تاریخ قرار دارد.
بافت در ارتفاع ۲۲۵۰ متری از سطح دریا قرار گرفته و چهارمین شهر بلند ایران است.بیش از ۸۰ درصد مساحت این شهرستان کوهستانی و ۲۰ در صد آن جلگه ای حاصلخیز است که یکی از خوش آب و هواترین نقاط ایران محسوب می شود.شهرستان بافت در سال ۱۳۲۴ تابع شهرستان جدیدالتأسیس سیرجان شد ولی در سال ۱۳۲۷ به شهرستانی مستقل تبدیل شد.
شهرداری بافت در سال ۱۳۲۸ تآسیس شد. آب شهر بافت ابتدا از رودخانه آسیاب جفته تأمین می شده است. در اوایل دهه ۳۰ آب رودخانه وارد حوضچه هایی می شد که با پمپاژ به سطح شهر می رسید و در معابر تلمبه هایی کار گذاشته بودند که آب مصرفی عموم تأمین می شد.بیشتر این تلمبه ها در محدوده خیابان های امام و طالقانی قرار داشتند.
در اوایل دهه ۴۰ کار آبرسانی به منازل مسکونی صورت گرفت و منبع آب بالای بیمارستان ساخته شد و شبکه شهری گسترش یافت .کار آبرسانی تا سال ۱۳۷۲ در شهر بافت با مشکل روبرو بود تا اینکه در همین سال با تکمیل طرح آبرسانی دشتاب به بافت نیاز آب شرب شهر به طور کلی رفع شد.
در بافت قنات های زیادی وجود دارد .که عبارتند از قنات : گریغان ، کهن سرخ ، امیرآباد ،جمیل آباد ،فتح آباد،پیروئیه ،کاظم آباد ،گرگیشون و باقرآباد
این قنوات عظمت و اهمیت کار مقنیانی چون استاد محمد کلانتری ، استاد محمد بزنجانی ، استاد شاهمراد آران ، استاد خیرالله آران و استاد خداخواسته برآوردی را در آن روزگاران نه چندان دور به نمایش می گذارند.
قنات باقر آباد در محدوده مرکزی شهر بافت قرار دارد و دارای قدمتی ۵۰۰ ساله است و قبل از احداث شهر فعلی حفر شده است. پس از جابجایی شهر بافت از محل های قدیمی به نام قلعه موسیه و قلعه کهنه که در غرب شهر فعلی قرار داشته اند اراضی بایر به باغ و کشتزار تبدیل شده و قنات اهمیت خود را بیش از پیش نشان داده است.
مردم شهر ، آب شرب و کشاورزی خود را از این قنات تأمین می کرده اند و قرن هاست که همچنان جاریست.در طول قنات و در محل مظهر و هرنج آن درختان چند ساله بید و گردو و چنار گذشت زمان را به نمایش می گذارند.
طول قنات ۶کیلومتر و تعداد چاه های آن افزون بر ۴۰ حلقه و عمق مادر چاه آن ۵۰ متر است . درحال حاضر بیشتر چاه ها در داخل خانه های مسکونی و باغات واقع شده اند که باغ های اصلی از قدمت دیرینه ای برخوردارند.
نظام آبیاری در شهرستان بافت بر مدار شش شبانه روز و ۱۴۴ ساعت تقسیم شده و این روش سالهاست که ادامه دارد. در سال های نه چندان دور در فاصله دو کیلومتری مظهر قنات ، آسیاب آبی به نام آسیاب پایین وجود داشت که از نوع آسیاب تنوره ای بوده است.
آسیاب جفته در مسیر رودخانه بافت هنوز نامی آشنا برای مردم است که یکی از آنها آسیاب ناوی و دیگری آسیاب چرخی بوده است. آسیاب ناوی مخصوص بلغور کردن بوده و آسیاب چرخی آرد مورد نیاز مردم را تأمین می کرده است. آسیاب انجرک نیز از شهرت ویژه ای برخوردار بوده است. حمید هرندی
